Hmet tu

Monday, February 22, 2016

Pau Tin Hau (Pau Cin Hau) Tluanthu

 Pau Tin Hau (Pau Cin Hau) Tluanthu
  

Pu Pau Tin Hau heh amah Tedim te in tu Pau Cin Hau tiin ko de ii. Kum 1859 fang Tedim ah tee ii. Sukte hin Bawi
innsang in tee hnak Lalfa ii. Ciahnua ah Laitui ah khua thawn ii. He khua a um lai 1888-1902 karlak, kum 15 dawn lai song,
menmalo in ur ai a thi dawn beleng sam ii. Ciatih laitak in a zan manglam bangin vanram le hellram, laivum san thleng lianglo te,
thleng ve awng lo Pathian thu te a phunphun in hmu in rel ii. Ciatihin sawngen tuh ai, a ruai bangin saw a ngen hnua pah lo cak vual ii. Kum 1948 December 20 nia ah thi ii.

Pau Tin Hau heh Mizoram a tlawn lai in Khristian bia-hnak (sakhua) khiah daih in pha ti hlaihlawr ai, a khua lam a
tlung leh hnua fangin a khua pumpuluk Khristian ah lutsio daìh ngai ii. Mizoram a tlawn lai ai a la thiamhnak pakhat…“Isua Krista thisen chauh lo,Beiseina dang reng ka nei lo,” ti la heh sa de ii tiin Alexander Mc Leigh in ngan ii. Mizoram a tlawn heh kum 1900-1910 karlakdung ii thai tuh in mi hrekkhat in rel ii.



Kum 15 lai a caklo hnua Pathian kawkhmuhhnak bang ai sawngen manin lo cak leh ai, midangte khai sawnget sah de le lo cak de ii. Ciamanin a hnuahluntu a nini in tam amam ii. A sâwnglamah tu mi in hnihsan ai ningdul ngai vek ii. Inapui ngon khawh amahte lauhnak ber khuavang/ramhuai hnâwl manin daih leh sîo ii. Pau Tin Hau le a hnuahlunte heh inn ah sawm in ramhuaite hnawt ruai de ii.

Cen ciami san lai ah mithite heh thingkuang ah khum in, kum nih kum thum lai dah de le huai phun dangdang hnenah hibawl (raithawi) de ii. Ciabang hmuahhmuah khiah Pau Tin Hau le a hnuahlunte in hnâwl sio ii. Mithite khai nithum hnua ah phum ruai sio ai hibawl khai tlawm ruai amam ii. Pau Cin Hau le a pawlte in ramhuai laukul ngaingaite hnawt in naa tamngai per tlang de ii. Thil hrekkhat ah Khristian ti daan hlun ai, a hrekkhat ah hlan daan hlun de ii. Bia-inn sa tlang ai, zarh khat vel khat
khawm le, saw khai ngen de ii. Ciatih inapui khalkhaw ramhuaite hnawt ben fangin zu dingin um tlang de ii. Thihhnua thu te,
rauhla lam thu te le minung nundaan pha le mawi cuuk dun hang ngai lo ai, minung nuncakhnak lamlek ngaisung de ii.
A pawlpuite khiah Pau Tin Hau in Pathian hnen ai a thu dawng daan bangbang in fehpui de ai, ciaheh amahte Lai daan (culture)
thawn rem tuh in feh pui de ii.

A pawlpuite in 'sang' tihnak bia-inn sa le, thureltu 'Lai sang' nai ai, laingantu 'Lai at' nai fawn ii. 'Upa' ril le a pawlpui
'Pawlpi' tihnak khiah 'Upa' te in uk ngal sio de ii. Pau Cin Hau pawlte heh mite in 'Law-ki' tiin ko de ai, asullam tu 'Lailung mi'
tihnak ii. A san lai ah tu songtel (member) pung cak ngai ve ii tuh ii. Zaiman tifangin zu ding thil man khai ii thai tuh ii. Tedim
khua in sak, hlang, ziat le vai lam hlai ah, Manipur le Mizoram Tiau ti hlūn tian a hnuahluntu lo tam ve ngai ii. Ahlaice in Paite
khuasa hmun ah lo tam ve ii. Zanniatram ah khai Pau Cin Hau bia-hnak heh 1913 kum ah lo hleng pan ve ii. Pau Cin Hau,
“Laipian” bia-hnak heh a ding ngawm niu pah Baptist kohhran te thawn eng\eng dun deuh ber ai, a hnuata lamah kohhran
dangdang thawn khai eng\eng dun amam ii. A rai deuh hnua fang tu kohhran hrangah hnaihnawk tlak um ben nawn lo hang ai, a tha nau rianro ai, 1975 kum dung fangtu Tedim khua cingkim ah tlawmniu lek tang hang ii. Zaikhai itale, Zo/Lai cikiak laksong ah Pawl dang ding hmasaber tu imanin hnikhnaih tlak ngai pakhat ii ve ii. Cen a hnuata lamah dingsuak ben lo in dit rianro napui khalkhaw, laifang (alphabet) thar a bawn (po ruai) ben hnak manin Chin/Mizo/Kuki tluanthu (history) ah a hming pai nia um tuh
nawn lo hang ii.
Reference:
- Zoram Encyclopedia
- Hniar Cung (Zanniat Thuanthu Bu)
- Gogin (History of Zomi)
- History of Christianity in Chin Hills, Halkha

Thu khawmtu: Pa Bawi Sawn Phunnim

No comments:

Post a Comment

Laitlaang khanhnak hnikhnaih (punctuations) ko daan te pawl. Zanniat Karama: No Hlai Mang.

1.2. LAITLAANG KHANHNAK HNIKHNAIHTE (PUNCTUATIONS) (1) . = Full stop, Period = Akhet, khet (2) , = Comma = Kawma (3) ; = Semicolon ...